Borsten en baarden

Aan welke drie woorden denk je het eerst als je het woord ‘man’ leest?
En wat zijn je eerste associaties bij het woord ‘vrouw’?
En bij het woord ‘aarbei’?

In het decembernummer van Onze Taal staat een artikel over de resultaten van (een vorige fase van) een recente studie over woordassociaties. In dit onderzoek, uitgevoerd door prof.dr. Gert Storms en dr. Simon De Deyne van de Katholieke Universiteit Leuven, werd en wordt aan deelnemers een lijst voorgelegd met een aantal woorden. Het is de bedoeling dat je achter elk woord drie associaties invult: de drie woorden die spontaan bij je opkomen als je het woord leest.

Het is een onderzoek – en een artikel – dat me erg aanspreekt.
Zo vond ik het grappig om te lezen dat de meest genoemde associaties bij het woord ‘olifant’ dicht in de buurt liggen bij de omschrijving in een woordenboek voor kinderen, maar veel verder af staan van de definitie in het woordenboek voor volwassenen:

Voor olifant geeft de hedendaagse Van Dale: “groot dikhuidig en veelhoevig zoogdier met een lange slurf”. De associaties zijn:

olifant: grijs, groot, slurf, dik, Afrika

Het Juniorwoordenboek Nederlands van Van Dale, bestemd voor kinderen, komt veel dichter in de buurt van deze spontane associaties: “Een olifant is een heel groot, grijs zoogdier. Olifanten hebben een lange slurf. Ze leven vooral in Afrika.”

Bron: Onze Taal, 78ste jaargang nummer 12, december 2009, 336 – 339, ‘Het verschil tussen naakt en bloot – Het woordenboek in ons hoofd’, Berthold van Maris.

Van Maris haalt ook woorden aan waarvan de betekenis nagenoeg gelijk is, maar waarbij de associaties laten zien dat ze toch een hele verschillende lading kunnen hebben:

Op pornografische afbeeldingen zijn mensen bloot, op schilderijen naakt. (…) Naakt en bloot roepen allebei de associaties ‘mooi’, ‘koud’ en ’seks’ op, maar de volgorde verschilt: bij naakt scoort ‘mooi’ het hoogst, bij bloot komt ’seks’ op de eerste plaats.

En hoewel het voor de hand mag liggen dat associaties van vrouwen bij bepaalde woorden significant verschillen van de associaties van mannen, vond ik het ook leuk om daar voorbeelden van te zien:

(…) vanuit de vrouwen:
– vrouw: man, kind(eren), mooi, moeder, meisje
– man: vrouw, groot, sterk, jongen, kind

En vanuit de mannen:
– vrouw: mooi, man, borsten, moeder, lief
– man: vrouw, baard, penis, ik, vader

De blijkbaar veel voorkomende associatie met het woord ‘baard’ bij mannen vind ik overigens opvallend, want ik ken veel meer mannen zonder- dan met baard. En mijn eigen associaties bij het woord baard zijn overwegend negatief. Een baard doet in mijn ogen eerder afbreuk aan ‘mannelijkheid’, dan dat hij er een positieve bijdrage aan levert. Alleen Sinterklaas moet zijn baard maar behouden. Maar wellicht hebben er vooral baarddragende mannen meegedaan aan het onderzoek? Of zouden veel baardloze mannen diep in hun hart graag een baard laten staan maar durven ze dit om de een of andere reden niet?

Waar ik zelf na het lezen van het artikel – en na de geboorte van Bloem – eigenlijk bijzonder nieuwsgierig naar ben, is naar associaties bij het woord ‘baby’. Ik verwacht dat ook dát een woord is waarbij de associaties van mannen en vrouwen significant van elkaar verschillen. Maar misschien zit ik er wel helemaal naast.
Kortom: wat zijn jouw eerste assocaties bij het woord ‘baby’?

*****
Online deelnemen aan het onderzoek: Studie over woordassociaties 2009-2010 (v 2.4).
Zie ook: Beschrijving van het Nederlandse Woordassociatie Project. Op deze pagina staat, naast een korte beschrijving van het onderzoek, o.a. een schematische afbeelding van de meest genoemde woordassociaties bij het woord ‘aardbei’. Ook kun je via deze pagina twee bestanden downloaden waarin de woordassociaties uit een vorige fase van de studie zijn opgenomen (1424 stimuliwoorden).